ΕπεξεργασίαEdit

Λεξικόν

σύστημα κόσμου

οι διηνεκείς και ακριβείς παρατηρήσεις μας έδωσαν κάποια μεγαλύτερη ακρίβεια για το τωρινό σύστημα του κόσμου και τους καθολικότερους νόμους του. Όσο για τη γενική τάξη αυτής της αμέτρου μηχανής και τη φύση των μερών που τη συνθέτουν, τα άστρα από αμνημονεύτους χρόνους ενομίσθησαν ως ήλιοι ακίνητοι, διεσπαρμένοι στο αχανές του ουρανού. Και η φαι­νομένη κίνησή τους από ανατολάς εις δυσμάς, θεωρούνταν ως αποτέλεσμα της ενα­ντίας κινήσεως της γης περί τον άξονά της από δυσμάς προς ανατολάς. Πρώτος που μίλησε για την κίνηση αυτή της γης ήταν ο Φιλόλαος Κρωτονιάτης ο Πυθαγο-ρικός. Τη βεβαίωσαν οι Έκφαντος, Σέλευκος, Αρίσταρχος, Κλεάνθης, Ηρακλείδης, ο Ποντικός. Ο κυρ Νδαλαμπέρτ (Εγκυκλοπαιδεία, Άρθρο “Πλανήτης”) το αποδίδει στον ίδιο τον Πυθαγόρα, από τον οποίον το σύστημα ονομάστηκε πυθαγορικό, προσθέτοντας ότι αυτός το παρέλαβε από τους Ασιανούς (δηλαδή τα κοσμολογι­κά συστήματα της Ασίας). Ο Παρμενίδης και Ίππαρχος υπέθεσαν τη γη ακίνητη στο κέντρο του Παντός. Την άποψη αυτή ακολούθησαν αργότερα ο Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης και ο Κλαύδιος Πτολεμαίος ο Πηλουσιότης επί της βασιλείας του Μάρκου Αυρηλίου. Κατά το σύστημα αυτό η Γη βρίσκεται στο κέντρο του Πα­ντός ακίνητη και γύρω από αυτή στρέφονται κυκλικώς καθημερινά από ανατολών εις δυσμάς η Σελήνη, η Αφροδίτη, η Ερμής, ο Ήλιος, ο Άρης, ο Ζευς, ο Κρόνος, ο κατάστρος ουρανός ή πολύαστρος σφαίρα, τον οποίο υποθέτουν ότι είναι μιας ύλης στερεάς και κρυσταλώδους και στον οποίο υποθέτουν τους αστέρες κατά κάποιο τρόπο καρφωμένους. Επειδή όμως η Σελήνη, η Αφροδίτη και ο Ερμής και οι άλοι πλανήτες πότε αντικρύζουν έναν αστερισμό (άστρο) και πότε άλον, γι’ αυτό κοντά στην ημερήσια κίνησή τους, την οποία έχουν κοινή με τους λοιπούς αστέρες, απονέ­μεται και μία ιδιαίτερη κίνηση ενιαύσιος εκ δυσμών προς ανατολάς, κατά την οποία κάνουν τις περιόδους τους γύρω από τη γη, σε διάφορους καιρούς και διαφορετικές αποστάσεις από αυτή. Το σύστημα αυτό με την αριστοτελική φιλοσοφία κοινοποι­ήθηκε σε όλα τα Σχολεία και κυριάρχησε για πολούς αιώνες. Αντιθέτως προς το σύστημα του Πτολεμαίου, αυτό δεν μπορεί με κανένα τρόπο να αιτιολογήσει την κίνηση των πλανητών - κομητών. Η κίνηση των κομητών ανατρέπει το Πτολεμαϊ-κόν Σύστημα περισσότερο από κάθε άλο, με το να είναι προδηλότατο ότι αυτοί δεν κινούνται περί τη γη και με το να μην μπορούν οι κινήσεις τους να συμβιβαστούν κατ’ ουδένα τρόπο με το σύστημα αυτό, ενώ εξ εναντίας με το Κοπερνίκειο συμβι­βάζονται κάλιστα. Εκείνο το οποίο εμπόδισε για κάποιο διάστημα τους φιλοσό­φους να εναγκαλισθούν το σύστημα αυτό, το οποίο τώρα κοινώς όλοι δέχθηκαν, εκτός από την κοινή και δημώδη πρόληψη, ήταν ο φόβος του να μην προσκρούσουν σε κάποια ρητά της θείας Γραφής, στα οποία φαίνεται να βεβαιώνεται η κίνηση του Ηλίου και η στάση της Γης. (Εκκλησιαστικόν, Κεφ. Α, 4.5. κ.λπ και Βιβλίο του Ιησού του Ναυή Κεφ. ι´, 12. 13) Η επιθυμία του να συμβιβάσει το σύστημα του Κοπερνίκου με τη θεία Γραφή έκανε τον Τύχωνα —Δανιμάρκα 1546-Πράγα 1601 — να επινοήσει ένα νέο σύσημα, στο οποίο θέτωντας τη Γη ακίνητη, υποθέτει ότι περί αυτήν κινείται ο Ήλιος, οι άλοι όμως πλανήτες κινούνται περί τον Ήλιο. Το σύστημα του Τύχωνος βρέθηκε ενάντιο στις αστρονομικές παρατηρήσεις, κα­θώς και του Πτολεμαίου και απερρίφθηκε από όλους τους αστρονόμους.

289-298