στη Μεταφυσική ζητή­θηκε και πάντοτε θα ζητείται η λύση του πολυθρύλητου προβλήματος αν η γνώση είναι εκ των προτέρων, δηλαδή εκ της φύσεως του ανθρώπου εκπηγάζουσα ή εκ των υστέρων, δηλαδή έξωθεν ερχόμενη στον άνθρωπο, δια μέσου των αισθήσεων. Η λύση του ζητήματος αυτού δεν πρόκειται να επιτευχθεί, αν δεν προσδιορίσουμε τι σημαίνει εκ των προτέρων και τι είναι γνώση. Κάθε τι το οποίο είναι αναγκαίο στις γνώσεις του ανθρώπου, αυτό δηλαδή το οποίο κάθε άνθρωπος σε οποιοδήποτε χρόνο και τόπο βρίσκει στον εαυτό του, αποτελεί το εκ των προτέρων, κάτι δηλαδή το οποίο έχει εξ αυτού και δεν το λαμβάνει έξωθεν. Γνώση είναι η αντίληψη των πραγμάτων, η οποία γίνεται δια των επιτηδείων προς το σκοπό αυτό δυνάμεων του ανθρώπου. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι κάθε γνώση δεν είναι ούτε κάτι μόνο εξωτερι­κό ούτε κάτι μόνο εσωτερικό, αλά και τα δύο μαζί, ένα κατά κάποιο τρόπο γινόμενο από το πράγμα και το γιγνώσκον υποκείμενο. Και το μεν πράγμα δίνει την ύλη της γνώσεως, το δε γιγνώσκων υποκείμενο το είδος και τη μορφή αυτής. Το είδος των γνώσεων είναι αναγκαίο και αμετάβλητο, επειδή είναι μία και αμετάβλητη η φύση του ανθρώπου. Η ύλη όμως είναι ενδεχόμενη και μετατρεπτή. ‘Ετσι εκείνο μεν είναι εκ των προτέρων, αυτή δε εκ των υστέρων. Όταν επομένως γίνεται λόγος για οποιασδήποτε γνώση, πρέπει σύμφωνα με την παραπάνω διάκριση να θεωρή­σουμε την μεν ύλη αυτής εμπειρική και εκ των υστέρων, το δε είδος καθαρό και εκ των προτέρων. Αδιακρίτως και αδιαφόρως αποδοκιμάζει ο λόγος ως ψευδές και το ένα και το άλο. Διότι αν μεν ήταν κάθε γνώση εκ των προτέρων, θα ήταν περιτ­τή η αναγκαιότητα σε κάθε άθρωπο. Αν πάλι ήταν κάθε γνώση εκ των υστέρων, πείρα τακτική και κανονική δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς το εσωτερικό μας, το οποίο διατάσσει και την κανονίζει. Και όπως η ύλη και το είδος θεωρούνται ως ανα­πόσπαστα ενωμένα, έτσι και στις γνώσεις το ένα δεν απαντάται χωριστά από το άλο, ως προς το υποκείμενο της γνώσεως, δηλαδή τον άνθρωπο. Η Μεταφυσική όμως παραβλέπουσα δι’ αφαιρέσως την ύλη, εξετάζει μόνο το είδος των γνώσεων, προσδιορίζοντας τους γνωστικούς νόμους και κανόνες οι οποίοι αποτελούν το είδος της γνώσεως. Μπορεί έτσι να ονομαστεί η Μεταφυσική επιστήμη του είδους των γνώσεων. (σημ.: apriori - aposteriori γνώση.)