μίαν υπόθεσιν πλέον εκτε-ταμένην εξέδωκε τώρα προσφάτως ο κυρ Λουκ, η οποία εκτεθείσα εις πολάς επιστο-λάς προς τον Kυρ Μεθερίαν (DeLaMetherie) ευρίσκεται εις τας εφημερίδας της Φυσικής (τόμ. λζ´, λη´, 1791). Αυτός υποθέτει ότι: α) Όλος ο όγκος των δικών μας ηπείρων, όσων μπορούμε να γνωρίσουμε αμέσως ή δι’ επαγωγής, συνίσταται από στρώματα και ότι τέτοιος είναι ακόμη και ο γρανίτης, κατά τις παρατηρήσεις του Κυρ Σωσσούρη (DeSaussure) στις Άλπεις και μάλιστα στο όρος Μοντερό-ζα (MonteRosa). β) Τέτοια στρώματα κανονικά και μεταξύ τους παράληλα δεν μπορούν να γεννηθούν παρά σε ένα ρευστό με κατακαθίσματα. γ) Τα βαθύτερα (κατώτερα) και επομένως αρχαιότερα στρώματα είναι τα γρανιτώδη, τα οποία δια­δέχονται τα λεπιδωτώδη, έπειτα τα τιτανώδη και κατόπιν τα άλα, τα οποία γι’ αυ­τό δείχνουν ότι τα κατακαθίσματα των υλών αυτών έγιναν σε διαφορετικές εποχές και από διαφορετκές αιτίες. δ) Η θέση των στρωμάτων αυτών αντί να είναι οριζο-ντική, όπως συνέβαινε στην αρχή, είναι κατά το μάλον ή ήττον κορυφική και αυτό αποδεικνύει τις μεγάλες μεταβολές που ακολούθησαν στη γη. Για να προσδιορίσει την αρχή, την αιτία και τις διάφορες εποχές των μεταβολών, ο Λουκ προϋποθέτει όλα τα στρώματα φύσει στερεά, ενώ θεωρεί ότι το πυρ είναι εκείνο που γεννά τα ρευστά σε διάφορους βαθμούς. Όμως και αυτό το πυρ δεν είναι μια ουσία απλή, αλ­λά προέρχεται από το φως και από μία απροσδιόριστη ουσία, την ύλη πυρός στην οποία το φως μεταδίδει την εκτατική δύναμη. Η γη επομένως ήταν στην αρχή ένας όγκος αποτελούμενος από όλα τα στοιχεία, περιλαμβάνοντας και την ύλη πυρός, χωρίς όμως το φως και επομένως ένας όγκος στερεός, χωρίς υγρότητα και εκτατό-τητα. Στον όγκο αυτό κατά την πρώτη περίοδο ή πρώτη εποχή, προστέθηκε το φως, το οποίο όταν ενώθηκε με την ύλη του πυρός και μετέδωσε σ’ αυτή την εκτα­τική του δύναμη, άρχισε να παράγει πυρ. Αυτό ενώθηκε με την ύλη του ύδατος, δηλαδή με την ουσία εκείνη η οποία, αν ενωθεί με το πυρ, γεννά ύδωρ και η οποία για να υγροποιηθεί χρειάζεται λιγότερο πυρ από κάθε άλη ουσία και έτσι παρή­γαγε το κυρίως λεγόμενο ύδωρ. Το ύδωρ αυξήθηκε, καθώς το πυρ διαπερνούσε τον όγκο της γης. Σταδιακά η επιφάνεια του όγκου σκεπάστηκε όλη από νερό και λόγω της βαρύτητάς του έλαβε σχήμα σφαιρικό, ενώ λόγω της περιστροφικής κίνησής της έλαβε σφαιροειδές. Η απελευθέρωση μερικών εκτατών ρευστών που προήλθαν από το πυρ και το ύδωρ, έκαναν το πρωτεύον υγρό να αποκτήσει τη δύναμη του να αναλύει μερικές από τις ουσίες, πάνω στις οποίες στέκονταν κατ’ αρχάς και μάλι­στα τις μυκιτώδεις (micacce), τις κουαρκιώδεις (quarzose), τις σπαθώδεις (quelledelfeldispato) και άλες, από τις οποίες συντίθεται ο γρανίτης. Τα εκτατά αυτά ρευστά βγαίνοντας πάνω από το νερό, σχημάτισαν γύρω από τη γήινη σφαίρα μια πρώτη ατμόσφαιρα από υδατώδη ατμό, από αερώδη ρευστά και διάφορους αβαρείς ατμούς, που δεν μπορούν να ζυγιστούν, ένας από τους οποίους είναι το ελεύθερο ή στοιχειακό πυρ. Η εξαγωγή του ελευθέρου πυρός προξένησε στο ύδωρ μια πρώτη κατάψυξη και διάφορα κατακαθίσματα των ουσιών, τα οποία σχημάτισαν στον πυθμένα μια παχειά φλούδα εκείνου που τώρα ονομάζεται γρανίτης. Πάνω σε αυ­τή την πρώτη γρανιτώδη φλούδα με την ενέργεια και άλων εκτατών ρευστών, που εξακολούθησαν να βγαίνουν από τον όγκο, έγιναν άλες αναλύσεις και κατα­καθίσματα, από τα οποία προήλθαν οι πρωτότυποι διάσχιστοι ή λεπιδωτοί λίθοι (μυκίται ενωμένοι με κουάρκιον, με σπάθον και κουάρκιον, οι παχείς αρδωσίαι στις οποίες βρίσκονται σώματα οργανικά και η λευκόφαιος στυπτηρία —στύψις— του Βαλερίου). Στραγίζοντας το νερό στον σχιστώδη και γρανιτώδη φλοιό, ο οποίος είχε παχύνει αρκετά και ξεχωρίζοντας τις ουσίες που βρίσκονταν κάτω από αυτόν, άρχισε ο σχηματισμός σπηλαίων. Ο φλοιός χωρίς να είναι ακόμη καλά στερεοποι­ημένος, έπεσε μέσα στα σπήλαια. Το νερό που σκέπαζε παλαιότερα όλη τη γήινη σφαίρα συγκεντρώθηκε στα βυθίσματα εκείνα και άφησε ξέσκεπες τις κορυφές των πρώτων ορέων που δημιουργήθηκαν από το βύθισμα των αστήριχτων μερών του σχιστώδους και γρανιτώδους ρευστού. Από τα σπήλαια βγήκε πλήθος άλων ρευστών εκτατών και αυτά προξένησαν νέες αναλύσεις και κρημνίσεις (κατακα­θίσματα) και μάλιστα τιτανώδων υλών, πάνω στα σχιστώδη ή γρανιτώδη σώμα­τα. Το στάλαγμα του νερού στα ενδότερα της γης δημιούργησε νέα σπήλαια και νέους βυθισμούς, στα οποία συναθροιζόμενο το νερό άφησε ξέσκεπες τις κορυφές νέων βουνών. Την εποχή αυτή άρχισαν και οι αναβρασμοί (τα ξεράσματα) των κρατήρων, οι οποίοι συνέβαλαν στη δημιουργία μιας ανώμαλης επιφάνειας στον πυθμένα της θάλασσας και νέων βουνών στις βάσεις και στα πλάγια των ήδη δημι­ουργημένων. Ακολούθησαν άλα δύο κατακαθίσματα, των αμμωδών στρωμάτων που φαίνονται πάνω στα τιτανώδη, η γένεση κιμωλίας γης - Creta, μέσα στα οποία σχηματίσθηκαν ύστερα πυρίτιδες λίθοι - τζακμακόπετρες και ένα ακόμη κατακά-θισμα τιτανωδών ορέων από το οποίο προήλθε ο γύψος. Πάνω στις γαίες αυτές άρχισε η φυτικότης (ανάπτυξη των φυτών). Πολές από τις φυτικές ουσίες έπεσαν στη θάλασσα, σκεπάστηκαν με νέα στρώματα καρβούνων της γης (λιθανθράκων) που βρίσκονται ανάμεσα σε τιτανώδη, αμμώδη και αργιλώδη στρώματα. Στον πυθμένα ακολούθησαν νέα βυθίσματα που ανέτραψαν τις νέες στρωματοποιήσεις και έτσι έλαβαν αρχή τα χαμηλότερα όρη και οι λόφοι. Τέλος στις σχισμές που δημιουργήθηκαν με τους βυθισμούς βγήκαν μεταλικές ουσίες που μεταλώθηκαν από τα εκτατά ρευστά, τα οποία βγαίνοντας από κάτω περνούσαν μέσα από αυτές. Την εποχή αυτή άρχισαν να διασπείρονται τα χερσαία ζώα πάνω στις γαίες που είχαν εμφανιστεί, οι οποίες συγκρινόμενες με όσες βρίσκονταν κάτω από το νερό ήταν πάρα πολύ λίγες. Όταν λοιπόν σε πολά από τα ευρισκόμενα στην επιφά­νεια στρώματα συναντάμε κόκκαλα χερσαίων ζώων, ανακατεμένα πολές φορές με σώματα της θάλασσας, αυτό είναι σημάδι ότι και αυτά τα κόκκαλα σκεπάστηκαν από θάλασσα εξ αιτίας των νέων μεταβολών και τυλίχτηκαν στα στρώματα των τελευταίων κατακαθισμάτων της. Μένει τώρα να μας πληροφορήσει ο κυρ Λουκ πώς αυτές οι στρωματοποιήσεις που αύξήθηκαν η μία μετά την άλη κάτω από τα ύδατα, έμειναν τέλος πάντων ξηρές και σχημάτισαν τις ηπείρους μας, πράγμα το οποίο ο κυρ Λουκ υπόσχεται να κάνει στις επόμενες επιστολές του.