Ο Π. Δ. Ε. Πίνης, δη­μόσιος διδάσκαλος της Φυσικής Ιστορίας εις τα Μεδιόλανα και δια πολών θαυμασί-ων συγραμάτων γνωριμότατος, εκτείνεται εις ένα πολά πλατύτερον σύστημα. Ανε­βαίνει έως την πρώτη αρχή της γης, διαστέλοντας τρεις καταστάσεις διαφόρους: την αρχικήν, την πρωτεύουσα που έγινε μετά την αρχική και τη δευτερεύουσα που προήλθε από την πρωτεύουσα. Ωστόσο τις δύο μόνο πρώτες πραγματεύθηκε ως τώρα στο “Δοκίμιον περί μιας νέα θεωρίας της γης”, αφήνοντας να μιλήσει για την τρίτη μελοντικά. Αναφέρει ότι τα πρωτότυπα βουνά και μάλιστα τα γρανιτώδη, που συγκροτούν την βάση όλων των άλων, δικαίως θεωρήθηκαν αρχαιότερα. Αυ­τά έλαβαν την αρχή τους από ύλες διαλυμένες σε υδατώδες ρευστό, πράγμα που είναι φανερό από την κρυστάλωσή τους και κανείς από τους γεωλόγους δεν θα τολμήσει ποτέ να το αμφισβητήσει. Στην αρχική κατάσταση της γης υπήρχε μία υδατώδης ύλη στην οποία ήταν διαλυμένα όλα τα στοιχεία των σωμάτων, προικι­σμένα με τις δυνάμεις της βαρύτητας, της συγένειας ή της αιρετής έλξεως, χωρίς όμως την περιστροφική κίνηση. Καθώς η ρευστή ύλη βρισκόταν στην κατάσταση αυτή, έπρεπε με τις δύο αυτές δυνάμεις να διαμορφωθεί σε εντελή σφαίρα και οι ουσίες που ήταν σε αυτή διαλυμένες να σχηματισθούν σε όγκους στερεούς δια της αμοιβαίας έλξεως και κατά το λόγο της μεγαλύτερης ή μικρότερης ειδικής τους βα­ρύτητας να κατεβούν προς το κέντρο. Ενώ η ρευστή αυτή σφαίρα ήταν γεμάτη από όγκους στερεούς ή όγκους που έτειναν να σταθεροποιηθούν, άλοι τείνοντες στην επιφάνεια και άλοι προς το κέντρο, ο Θεός έβαλε σε αυτούς την περιστροφική κίνηση. Αυτό έκανε τη σφαίρα να μεταβληθεί σε σφαιροειδές, πεπιεσμένο στους πόλους και ογκωμένο στον ισημερινό. Οι στερεοί όγκοι, οι πλησίον της επιφανεί­ας, αποκτώντας μεγαλύτερη κεντρόφυγα (φυγόκεντρο) δύναμη, αναγκάστηκαν να σηκωθούν πάνω από τα νερά και να σχηματίσουν τα όρη και την ξηρά. Τα όρη αποτελούμενα από όγκους απαλούς και ποτισμένα από νερό, έλαβαν έτσι σχήμα κωνοειδές. Τα νερά που βγήκαν από τους όγκους αυτούς, όταν ήταν ακόμη απα­λοί και βρεγμένοι, άνοιξαν σε αυτούς αυλάκια και τάφρους. Αυτά κατεβαίνοντας σχημάτισαν τις κοιλάδες.Τα πλάγια των κοιλάδων, αφού φαγώθηκαν οι βάσεις τους από τα νερά, γκρεμίστηκαν σε πολά μέρη και σχημάτισαν άλα χαμηλότερα βουνά. Με το σχηματισμό των χαμηλότερων βουνών, που περιέκλεισαν τα ύδατα, σχηματίσθηκαν λίμνες. Αυτές οι ανωμαλίες όμως μάλον πολαπλασιάστηκαν και από άλη αιτία. Από τη διαφορετική θέση που λάμβαναν οι στερεοί και βαρύτεροι όγκοι, το κέντρο της βαρύτητας της γης μάλον άλαξε, αλάζοντας ο άξων περι-αγωγής που περνά πάντοτε διά του κέντρου. Από εκεί προξενήθηκαν στο ρευστό και στις ύλες που δε είχαν καλά στερεοποιηθεί, κινήσεις ανώμαλες, δίνες και ρεύ­ματα προς διάφορα μέρη. Και έτσι άρχισαν να αυξάνουν τα φαγώματα των πρώ­των βουνών, ο αριθμός των κοιλάδων, των νήσων, των ανωμαλιών στις ακτές της θάλασσας, κ.λπ Αυτή ήταν κατά τον πατέρα Πίνη η αρχική και πρωτεύσουσα μορφή της υδρογείου σφαίρας. Για να εμπεδώσει την υπόθεση αυτή δείχνει ότι η γη δεν μπορούσε να είναι κατ’ αρχήν σφαίρα στερεά, μήτε σκεπασμένη από μία στερεά πλάκα, επειδή αν ήταν έτσι, δε θα μπορούσε σ’ αυτήν να υπερνικήσει η δύναμη περιαγωγής τη δύναμη της συνάφειας των μερών, οπότε δεν θα είχε πά­ρει το σφαιροειδές σχήμα που έχει τώρα. Η περιστροφική κίνηση που έχει κατά το παρόν η γη δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει την επιπέδωση που φαίνεται σ'αυτή. Η γήινη σφαίρα αρχικά δεν είχε ατμόσφαιρα. Αυτή δημιουργήθηκε μετά τις αναπτύξεις των ελαστικών και αερωδών ρευστών που περιέχονταν μέσα στις στερεές ουσίες. Έπειτα η αντίσταση της ατμόσφαιρας βράδυνε σιγά σιγά την κίνη­ση εκείνη και την έφερε στην κατάσταση που είναι τώρα. Οι κρυσταλώσεις των γρανιτωδών ορέων, που είναι τα ψηλότερα όρη, δείχνουν φανερά ότι οι ύλες από τις οποίες έχουν σχηματιστεί ήταν προηγουμένως ένα υδατώδες ρευστό. Σε άλη διατριβή του ο Πίνης αναφέρεται στη δευτερεύουσα κατάσταση της γης. Αρχικά η γη βρισκόταν σε μια κατάσταση ετερογενούς υδατώδους ρευστότητας. Ο διαχωρι­σμός των στερεών από τα ρευστά μέρη και επομένως η γένεση των πρώτων ορέων ήταν αποτέλεσμα ανύψωσης παρά συνίζησης ή κατακάθισης υλών. Η αιτία από την οποία έγινε ένας τέτοιος διαχωρισμός και από την οποία προήλθε στη σφαίρα η πρωτεύουσα διάθεσή της, ήταν αιφνίδια και γενική, σε όλη τη σφαίρα, και γι’ αυτό από τη διάθεση αυτή δεν συνάγεται ότι η σφίαρα είναι τόσο παλαιά όσο άλοι φαντάζονται. Η περί τον άξονα περιστροφή πρέπει να συνήργησε όχι μόνο στον σφαιροειδή σχηματισμό της αλά και στη γένεση των πρωτευόντων ορέων και στη διαίρεση της σφαίρας σε ξηρά και θάλασσα.