το μέγα του Θεού κτίσμα. Κατά τους Αναξαγόρα, Ησίοδο, Ορφέα, ο κόσμος είναι χάος μεταστραφέν σε ευταξία.Το χάος ορίζεται ως κόσμος άμορφος και άτακτος. Με όσα γράφει στα Αρέσκοντα ο Πλούταρχος, κατά τον Πυθαγόρα κόσμος είναι η συμπερίληψη των πάντων. Κατά τον Εμπεδοκλή ο κό­σμος είναι όσα περιέχονται εντός της τροχιάς του ηλίου. Κατά τον Πλάτωνα, στο έργο Τίμαιος, ο κόσμος είναι ζώο έμψυχο με νου, που γεννήθηκε χάρη στην πρό­νοια του Θεού, κατ’ απομίμηση των ιδεών, εικόνα του αληθούς λόγου. Κατά τους Στωικούς ο κόσμος είναι όλον χωρίς κενό. Κατά τον Αριστοτέλη κόσμος είναι η των όλων τάξη και διακόσμηση υπό Θεού και δια του Θεού φυλαττόμενη. Στο Περί Ουρανού αναφέρει ότι ο κόσμος είναι το όλον που περικλείεται από την τροχιά του πλέον απομακρισμένου ουρανίου σώματος ή η σύσταση του όλου. Κατά τον Κλεο-μέδοντα ο κόσμος είναι σύστημα εξ ουρανού και γης και εκ των φύσεων (σωμάτων) που περιλαμβάνονται σε αυτά. Κατά τον Γρηγόριο Νύσσης κόσμος είναι αρμονία και μουσική πολυειδώς και ποικίλως προσαρμοσμένη σύμφωνα με μία τάξη και ένα ρυθμό, τα οποία ποτέ δεν διασπώνται. Κατά τον Γεράσιμο (Βλάχο) κόσμος καθ’ υπεροχήν είναι ο Θεός. Σωματικώς ως κόσμος ορίζεται το εκ των πέντε στοιχείων σύστημα. Νοητός κόσμος είναι οι ιεραρχίες των αγέλων. Αρχοειδής κόσμος είναι ο έκπυρος ουρανός. Κατά το Βασίλειο παλαιότερη κατάσταση από αυτή της γε­νέσεως του κόσμου, αρμόζουσα στις υπερκόσμιες δυνάμεις, είναι η υπερχρόνια, η αιώνια και αμετάβλητη (δηλαδή ο Θεός). Με μεταφορική έννοια κόσμος θεωρείται ο άνθρωπος και έκαστο των ζώων, διότι αυτά συνίστανται εκ στοιχείων, χυμών, οστών, σαρκός και φλεβών, στα οποία αναλογούν - αντιστοιχούν ο μέγας κόσμος και τα εκείνου μόρια.