Κεφαλάς Νικόλαος [1763/70, Ζάκυνθος – 1846/50, (;)]

---

Ναυτικός από τη Ζάκυνθο, πραγματοποίησε ταξίδια σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία. Δραστηριοποιήθηκε υπέρ του Αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία ενώ ανέπτυξε και συγγραφική δράση με ναυτικού περιεχομένου έργα. Ο ίδιος αντιμετώπισε κατηγορίες για παράνομες ενέργειες.

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Ζάκυνθο, όπου και διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα κοντά στον Αντώνιο Μαρτελάο και το δυτικό ιερωμένο Νικολό Ρενώ. Από μικρή ηλικία θα στραφεί στη θάλασσα και το εμπόριο -αρχικά ως ναύτης και αργότερα ως καπετάνιος σε δικό του πλοίο- πραγματοποιώντας αρκετά ταξίδια στη Μεσόγειο θάλασσα.

Στα 1809/10 θα βρεθεί στους Παξούς –που τότε βρίσκονταν υπό γαλλική κατοχή- σε μια προσπάθεια εκδίωξης από το νησί της γαλλικής φρουράς. Έχοντας παρουσιαστεί ως απεσταλμένος του Άγγλου αρχιστράτηγου Όσβαλντ και με την συνεργασία των τοπικών αρχόντων θα καταφέρει να διώξει τη γαλλική φρουρά και να υψώσει μια αγγλική σημαία στην περιοχή. Γνωρίζοντας ότι σύντομα οι Γάλλοι θα αποστείλουν στρατιωτικό απόσπασμα και θα προσπαθήσουν να καταλάβουν εκ νέου τους Παξούς φεύγει για τη Ζάκυνθο. Στο μεταξύ, όμως, έχει καρπωθεί τα χρήματα του δημοσίου ταμείου δίνοντας την υπόσχεση ότι θα περιέπλεε γύρω από το νησί για προστασία. [ΜΕΕ, 1926: 297]

Την ίδια περίοδο προβαίνει σε εξορμήσεις στο Ιόνιο με στόχο γαλλικά πλοία· ο ίδιος έχει προηγουμένως λάβει δίπλωμα καταδρομέα από την αγγλική διοίκηση του νησιού του. Ωστόσο, λίγο αργότερα, οι καλές σχέσεις του με τους Άγγλους πρόκειται να κλονιστούν και ο Ν. Κεφαλάς φέρεται να στρέφεται προς τη γαλλική πλευρά. [ΕΕΕ, 1985: 366]

Στα 1812 θα κατηγορηθεί για ναυταπάτη όταν -σύμφωνα με ισχυρισμούς Ζακυνθινών επιχειρηματιών- οικειοποιήθηκε εμπορεύματα, που του είχαν αναθέσει να μεταφέρει με το πλοίο του στην Κωνσταντινούπολη. Αν και ο ίδιος αρνήθηκε τις κατηγορίες το δικαστήριο με απόφασή του το Δεκέμβριο του 1815 τον έκρινε ένοχο, δήμευσε την περιουσία του στο νησί και του απαγόρευσε την επιστροφή στο Ιόνιο εφ’ όρου ζωής. [ΕΕΕ, 1985: 366]

Όντας εξόριστος από την παρτίδα του συνέχισε τα ταξίδια του στη θάλασσα. Ένας από τους επόμενους σταθμούς του θα είναι η Ρωσία, όπου ναυπηγεί ένα καινούργιο καράβι με το όνομα "Υπομονή". Με το πλοίο αυτό πρόκειται να ταξιδέψει τα επόμενα χρόνια στον Εύξεινο Πόντο, τη Μεσόγειο αλλά και τον Ατλαντικό φτάνοντας μέχρι και την Αμερική. Εκεί φέρεται να έλαβε χρήματα από τους ομογενείς υποσχόμενος κέρδη από διάφορες επιχειρήσεις [Υδρία, 1984: 338]. Κατά την περίοδο αυτή θα έλθει σε επαφή με εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής του. Μεταξύ άλλων θα συναντήσει τους Αδ. Κοραή, Ανδρέα Κάλβο και Ούγο Φώσκολο, ενώ τον Ιούλιο του 1813 θα γίνει δεκτός στη Δρέσδη από το Μέγα Ναπολέοντα, ο οποίος του έδωσε συστατική επιστολή προς το Γάλλο πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη. [ΕΕΕ, 1985: 366]

Το 1817 θα βρεθεί στη Βιέννη για να τυπώσει τα ναυτικά του συγγράμματα Οδηγία Θαλάσσιος και Θαλάσσιος Νομοθεσία. Θα ακολουθήσει το Σχέδιον τοπογραφικόν του Θρακικού Βοσπόρου, που θα κυκλοφορήσει τον επόμενο χρόνο στο Λονδίνο. Το 1818 θα εκδώσει, επίσης, το ναυτικό χάρτη των ελληνικών θαλασσών με τίτλο Χάρτα εκτεταμένη του Αρχιπελάγους, καθώς και τη Χάρτα ναυτική της Μεσογείου. [ΕΕΕ, 1985: 366] 
Η μετέπειτα δράση του τοποθετείται στην Ασία, όπου κατά το διάστημα 1819-21 ταξιδεύει στις Ινδίες και την Περσία. Έπειτα από συνάντησή του με τον σάχη της Περσίας Μεχμέτ Αλη Μιρζά, θα αναλάβει να μεταβεί στη Ρωσία προκειμένου να παροτρύνει τον τσάρο σε πόλεμο εναντίον των Τούρκων. Κατά τον περίπλου του στην Ερυθρά Θάλασσα -και έχοντας υπό τις διαταγές του έναν στολίσκο πλοίων με ελληνική σημαία- θα προβεί σε καταδιώξεις τουρκικών καραβιών. [ΜΕΕ, χχ: 297]

Με την έναρξη της επανάστασης του 1821 θα ταξιδέψει στη Ρωσία και την Πορτογαλία με σκοπό να προωθήσει τις ελληνικές θέσεις αναφορικά με τον Αγώνα και να εξασφαλίσει την υποστήριξη ξένων πολιτών και ηγετών. Επιστρέφει στην επαναστατημένη χώρα τον Αύγουστο του 1822, οπότε για σύντομο χρονικό διάστημα τον βρίσκουμε στο Ναύπλιο [ΕΕΕ, 1985: 366]. Στα 1823 θα μεταβεί εκ νέου στις Ινδίες προκειμένου να πείσει τους Πέρσες εμπόρους να συνδράμουν χρηματικά στον Αγώνα των Ελλήνων. Το ποσό που συγκέντρωσε το κατέθεσε ο ίδιος στο Λονδίνο (1824), ώστε να χρησιμοποιηθεί από την ελληνική κυβέρνηση. Στο ταξίδι του αυτό στην Ινδία γνωρίστηκε με τον μελετητή Δημήτρη Γαλανό, ο οποίος του παρέδωσε ένα χειρόγραφο με κείμενο του φιλοσόφου Σανακέα στα σανσκριτικά, καθώς και την ελληνική του μετάφραση, προκειμένου να φτάσει στα χέρια των αρχηγών της Επανάστασης. [ΕΕΕ, 1985: 366]
Ο Κεφαλάς, ωστόσο, κατά τη διάρκεια ταξιδιού που πραγματοποίησε στη Ρώμη το 1825, παρέδωσε το ινδικό κείμενο στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και εξέδωσε την ελληνική μετάφραση συνοδεύοντάς την μια ιταλική απόδοση του κειμένου από τον ίδιο. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Ρώμη επεδίωξε να συναντηθεί και με τον Πάπα Λέοντα του ΙΒ΄ ισχυριζόμενος ότι ήταν απεσταλμένος της ελληνικής κυβέρνησης. Με υπόμνημά του ζήτησε τη μεσολάβηση του Πάπα προς τους ηγεμόνες των ευρωπαϊκών χωρών υπέρ των ελληνικών θέσεων για πολιτική ανεξαρτησία, δίνοντας από την πλευρά του υποσχέσεις περί ενώσεως των δύο Εκκλησιών. Το εν λόγω υπόμνημα –που δημοσιεύτηκε σε ιταλικές και ελβετικές εφημερίδες- προκάλεσε την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία έσπευσε με ανακοίνωσή της να διαψεύσει τους ισχυρισμούς του Κεφαλά. [ΜΕΕ, χχ: 297]

Ύστερα από την αποτυχία του σχεδίου του και αφού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Ρώμη, θα επισκεφθεί διάφορες πόλεις μεταξύ των οποίων η Κωνσταντινούπολη και το Βελιγράδι. Κατά την παραμονή του στην Πόλη θα εκδώσει το Περί πατρίδος του Ομήρου [Υδρία, 1984: 338]. Το 1837 βρίσκεται στο Λονδίνο υποβάλλοντας στις αγγλικές αρχές αιτήματα για την άρση της απαγόρευσης επαναπατρισμού του στα Ιόνια νησιά. Τόσο οι επιστολές του προς τον Βασιλιά Γεώργιο Δ΄, τον Τζ. Κάνινγκ, την βασίλισσα Βικτωρία όσο και η συνάντησή του με τον πρωθυπουργό Πάλμερστον δεν απέφεραν τα επιθυμητά αποτελέσματα και η αίτησή του απορρίφθηκε. Την ίδια χρονιά στο Παρίσι θα εκδώσει το υπόμνημά του Συμβουλές του Έλληνα Ζακυνθινού Καπετάν Νικολό Κεφαλά προς τους αναγνώστες του, αφιερωμένες στο αγγλικό έθνος. Θα ακολουθήσει, το 1840, η έκδοση στην Κωνσταντινούπολη μιας μελέτης του σχετικά με τον πρακτικό υπολογισμό της ώρας. [ΕΕΕ, 1985: 366]

Τα επόμενα χρόνια θα συνεχίσει τα ταξίδια του και μεταξύ άλλων θα βρεθεί στην Ανδριανούπολη, την Κρήτη, την Παλαιστίνη –εκεί συναντάται με τον πατριάρχη-, την Κύπρο και την Κωνσταντινούπολη. Στην Πόλη μάλιστα φέρεται να δικάζεται εξαιτίας της αυτοβιογραφίας που εξέδωσε εκεί. Το 1846 θα τυπώσει ένα ακόμη φυλλάδιό του στη Σμύρνη [ΜΕΕ, χχ: 297]. Τα λίγα στοιχεία για τις δραστηριότητές του μέχρι το τέλος της ζωής του είναι αντιφατικά. Εικάζεται ότι πέθανε το 1847 στην Κωνσταντινούπολη ή σύμφωνα με άλλες πηγές το 1850 στη Θεσσαλονίκη. [ΕΕΕ, 1985: 366] 
  
 

Εργογραφία

---

• Θαλάσσιος Νομοθεσία, Βιέννη, 1817
• Οδηγία Θαλάσσιος, Βιέννη, 1817
• Σχέδιον τοπογραφικόν του Θρακικού Βοσπόρου, Λονδίνο, 1818
• Χάρτα εκτεταμένη του Αρχιπελάγους, Παρίσι, 1818
• Χάρτα ναυτική της Μεσογείου, Παρίσι, 1818
• Οι περιπέτειες του Ζακυνθινού καπετάν Νικολό Κεφαλά, Κωνσταντινούπολη, 1815
• Περιγραφή της πόλεως Μπενάρ στις Ινδίες Λιβόρνο, 1826
• Σύνοψις Γνωμών Ηθικών του Ινδού Φιλοσόφου Σανακέα Ρώμη, 1825
• Συμβουλές του Έλληνα Ζακυνθινού Καπετάν Νικολό Κεφαλά προς τους αναγνώστες του, αφιερωμένες στο αγγλικό έθνος, Παρίσι, 1837

 

 

 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

---

• Βρετός Α., (1857), Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα.
• [ΕΕΕ =] Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό (1985), τόμος 4.
• [ΜΕΕ =] Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, (1926), εκδ. Φοίνιξ, τόμος 14.
• Υδρία, Μεγάλη Γενική Εγκυκλοπαίδεια (1984), τόμος 32.