Βιογραφίες

Γλυτζούνης Mανουήλ
Γλυζούνης Μανουήλ [1530/40, Χίος – 1596, Βενετία]

Λόγιος και έμπορος, έζησε το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του στη Βενετία και αναδείχθηκε σε πρόδρομο των μετέπειτα Ελλήνων τυπογράφων της πόλης. Ασχολήθηκε με την έκδοση εκκλησιαστικών ως επί το πλείστον κειμένων και τη συλλογή παλιών χειρογράφων.

Διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στη γενέτειρά του με δάσκαλο τον Μιχαήλ Λήσταρχο και μετά την ολοκλήρωση της εγκυκλίου εκπαίδευσής του μετέβη για σπουδές στην Ιταλία [Υδρία, 1982: 442]. Στα 1566 περίπου τον βρίσκουμε εγκατεστημένο στη Βενετία, όπου στο εξής θα ασχολείται με το εμπόριο, τη συλλογή χειρογράφων και την έκδοση βιβλίων εκπαιδευτικού και κυρίως εκκλησιαστικού περιεχομένου [ΕΕΕ, 1985: 178].

Η έναρξη της εκδοτικής του δράσης τοποθετείται στα 1568, οπότε τυπώνει το σύγγραμμά του Βιβλίον πρόχειρον στοις πάσι περιέχον την τε πρακτικήν αριθμητικήν... . Το έργο αυτό, που περιλάμβανε προβλήματα πρακτικής αριθμητικής και αντλούσε τα παραδείγματά του από τις καθημερινές εμπορικές συναλλαγές, αποτέλεσε το πιο διαδεδομένο εγχειρίδιο στο είδος του για περισσότερους από δύο αιώνες. Γραμμένο στην καθομιλουμένη γλώσσα της εποχής –με εξαίρεση τον πρόλογο, όπου χρησιμοποιείται αρχαϊκή διάλεκτος– απευθυνόταν στο ευρύ κοινό με σκοπό τη χρήση του ως εκπαιδευτικού συγγράμματος. Το βιβλίο έγινε γνωστό και ως "Γλυτζούνι" και γνώρισε μεγάλη εκδοτική επιτυχία αριθμώντας 21 γνωστές επανεκδόσεις έως και το 1818. [Σωτηράκης, 1973:185-6, Σκλαβενίτης, 1991:16-19 και Υδρία, 1982: 443]

Από το 1586 θα ασχοληθεί συστηματικά με την έκδοση βιβλίων εκκλησιαστικού περιεχομένου, προσπάθεια στην οποία βοηθείται από τους φίλους του Γαβριήλ Σεβήρο και Μάξιμο Μαργούνιο [Άμαντος, 1964: 61]. Τότε θα κυκλοφορήσει ένα από τα πρώτα έντυπα Ψαλτήρια για να ακολουθήσει τον επόμενο χρόνο ένα εκκλησιαστικό Ανθολόγιο. Το 1588 επιμελείται της έκδοσης του Ευαγγελίου, το οποίο συνοδεύει και με Ευαγγελιστάριο. Το συγκεκριμένο έργο πρόκειται να επανατυπωθεί στα 1671 και 1680 από το Νικόλαο Γλυκύ. Το 1590 εκδίδει το έργο Λόγοι του Ιωάννου της Κλίμακος, που είχε μεταφράσει ο Μάξιμος Μαργούνιος. Θα συνεχίσει τη δραστηριότητά του τυπώνοντας στα 1595 το Σύνταγμα τινών αναγκαίων ακολουθιών καθώς και δύο Μηνιαία, του Σεπτεμβρίου και του Οκτωβρίου, ενώ την επόμενη χρονιά πρόκειται να κυκλοφορήσει το Μηνιαίο του Νοεμβρίου και ένα Αναγνωστικόν. [Σωτηράκης, 1973: 184 και ΜΕΕ, 1926: 565]

Παράλληλα με την εκδοτική του δράση ασχολείται και με το εμπόριο παλαιών ελληνικών χειρογράφων, τα οποία προμηθευόταν από τον ευρύτερο ελλαδικό χώρο ή αντέγραφε ο ίδιος. Πολλά από αυτά κατέληξαν στην Βιβλιοθήκη του Βατικανού, καθώς και σε συλλογές καρδιναλίων ή άλλων ηγεμόνων. Γνωστός για την παραπάνω του δραστηριότητα, θα βρεθεί το 1580 στη Ρώμη για να λάβει συστατική επιστολή από τον Πάπα προκειμένου να μεταβεί αμέσως μετά στην Ισπανία και να πουλήσει χειρόγραφα. Εκεί, θα του ανατεθεί αυτή την φορά από το βασιλιά Κάρολο, η συλλογή χειρογράφων για λογαριασμό του ίδιου και του διαδόχου του Φίλιππου του Β΄. [Σάθας, 1868: 204 και ΕΕΕ, 1985: 178]

Πηγές τον φέρουν να συμμετάσχει και σε πολιτικού χαρακτήρα συνωμοτικές ενέργειες, όπου δρούσε ως μυστικός πράκτορας των Βενετών και των Ισπανών. Ήδη από το 1570 φέρεται ότι πραγματοποίησε ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη ως απεσταλμένος των βενετικών αρχών με σκοπό να θίξει στον πατριάρχη Μητροφάνη τον Γ΄ το ενδεχόμενο επανάστασης των χριστιανών υπηκόων του σουλτάνου. Αργότερα, θα συνεργαστεί και με Ισπανούς πράκτορες. Ωστόσο, έως και το 1580 δεν διασώζονται λεπτομέρειες για τη δράση του αυτή. [ΕΕΕ, 1985: 178]

Στις άλλες επαγγελματικές του ενασχολήσεις αναφέρεται η συνεργασία του με επιχείρηση γενικού εμπορίου, που διατηρούσε συναλλαγές με αντίστοιχες εταιρείες σε πόλεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. [ΕΕΕ, 1985: 178]

Θα πεθάνει το 1596 στη Βενετία. Στη διαθήκη του κληροδοτούσε στην Ελληνική κοινότητα της Βενετίας τη βιβλιοθήκη του, εκτός της συλλογής των χειρογράφων του, η οποία με εντολή του παραδόθηκε στον βασιλιά Φίλιππο το Β΄ της Ισπανίας. Από την υπόλοιπη περιουσία του διέθεσε 1000 δουκάτα για τη δημιουργία σχολής στη Χίο και για την πληρωμή των μισθών του δασκάλου, στον οποίο προσέφερε ως κατοικία το πατρικό του σπίτι. Επίσης, κάποιο ποσό δαπανήθηκε σύμφωνα με επιθυμία του για την μεταφορά της σωρού του και την ταφή του στη γενέτειρά του. [Άμαντος, 1964: 62 και ΕΕΕ, 1985: 178] 
 

Εργογραφία

  • Βιβλίον πρόχειρον στοις πάσι περιέχον την τε πρακτικήν αριθμητικήν … , Βενετία, 1568

Επίσης, ο Μ. Γλυζούνης εξέδωσε τα παρακάτω βιβλία:

  • Ψαλτήριο, Βενετία, 1586
  • Ανθολόγιο, Βενετία, 1587
  • Ευαγγέλιο συνοδευόμενο από Ευαγγελιστάριο, Βενετία, 1588
  • Λόγοι του Ιωάννου της Κλίμακος, Βενετία, 1590
  • Σύνταγμα τινών αναγκαίων ακολουθιών, Βενετία, 1595
  • Μηνιαίο Σεπτεμβρίου, Βενετία, 1595
  • Μηνιαίο Οκτωβρίου, Βενετία, 1595
  • Μηνιαίο Νοεμβρίου, Βενετία, 1596
  • Αναγνωστικόν, Βενετία, 1596
Ε. ΑΜΥΓΔΑΛΑΚΗ 
Α. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ


 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

  • Άμαντος Κ., (1946), Τα γράμματα εις την Χίον κατά την Τουρκοκρατίαν, 1566-1822 (Σχολεία και λόγιοι), Πειραιάς.
  • [ΕΕΕ =] Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, (1985), τόμος 3.
  • [ΜΕΕ =] Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια,(1926), εκδ. Φοίνιξ, τόμος 8.
  • Σάθας, Κ., (1868), Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα.
  • Σκλαβενίτης Τ., (1991), "Τα εμπορικά εγχειρίδια της Βενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας και η εμπορική εγκυκλοπαίδεια του Νικολάου Παπαδόπουλου, Εταιρεία Μελέτης του Νέου Ελληνισμού", Παράρτημα περιοδικού Μνήμων τ. 5, Αθήνα.
  • Σωτηράκης Ν., (1973), "Μανουήλ Γλυζώνιος και Δωρόθεος Πρώιος. Ένας πρόδρομος και ένας εθνομάρτυρας του Νεοελληνικού Διαφωτισμού", Χιακή Επιθεώρησις, 11: 183-198.
  • Υδρία, Μεγάλη Γενική Εγκυκλοπαίδεια, (1982), τόμος 18.