Ο Δημήτριος Γοβδελάς συμμετείχε με μακρόχρονη εκπαιδευτική δραστηριότητα στο Ιάσιο και αξιόλογη συγγραφική παραγωγή, στην ανακαινιστική προσπάθεια των Ελλήνων λογίων του καιρού του για την πρόοδο του ελληνισμού.

Ανιψιός του επισκόπου Πλαταμώνος Διονυσίου και αδελφός του Μιχαήλ του ιατροφιλοσόφου, έμαθε τα πρώτα γράμματα στην πατρίδα του παρακολουθώντας παράλληλα και κάποια μαθήματα φιλοσοφίας. Εκείνη την περίοδο στην ελληνική σχολή της Ραψάνης δίδασκαν σημαντικοί δάσκαλοι της εποχής, μεταξύ των οποίων οι Ιωνάς Σπαρμιώτης και Αργύριος Παπαρίζος [Βαλαής, 1991-92: 209]. Ο ίδιος ο Γοβδελάς είχε την ευκαιρία να μελετήσει τα έργα του Ευγένιου Βούλγαρη Λογική, Μαθηματικά του Σεγνέρου και Μεταφυσική του Γενουηνσίου,καθώς και τα Στοιχεία Φυσικής του Θεοτόκη [Βαλαής, 1991-92: 210].

Το 1798 μετέβη στην Βασιλική Ακαδημία της Πέστης, όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, μαθηματικών και φυσικών επιστημών, για να αποφοιτήσει τον Ιούνιο του 1802 έχοντας αναγορευθεί "Δόκτωρ των Ελευθέρων Τεχνών και της Φιλοσοφίας" [Βαλαής, 1991-92: 211]. Την ίδια χρονιά του προσφέρεται η θέση του διδασκάλου φιλοσοφικών και νομικών μαθημάτων στο τοπικό πανεπιστήμιο, πρόταση την οποία αρνείται εξαιτίας των χαμηλών αποδοχών της.

Κατά το 1803-4 θα ταξιδέψει στη Βιέννη και το Παρίσι για να γνωρίσει από κοντά τα κέντρα του Διαφωτισμού. Στην αυστριακή πρωτεύουσα έρχεται σε επαφή με τον Άνθιμο Γαζή,  ο οποίος με συστατική του επιστολή τον παραπέμπει στον Barbie du Bocage [Βαλαής, 1991-92: 212]. Ο τελευταίος δεσμεύεται να συστήσει τον Γοβδελά στον κύκλο των παρισινών δασκάλων προκειμένου να ολοκληρώσει τις σπουδές του στη θεολογία. Μεταξύ των λογίων που γνωρίζει συγκαταλέγονται ο αστρονόμος Lalande, ο ελληνιστής Villloison και ο Αδαμάντιος Κοραής [Βαλαής, 1991-92: 212]. Την ίδια περίοδο φαίνεται πως συναντάει και τον Δανιήλ Φιλιππίδη, με τον οποίο πρόκειται να συνεργαστεί μελλοντικά πιθανότατα για ζητήματα εκπαιδευτικού χαρακτήρα [Βαλαής, 1991-92: 212]. Από το 1804 θα ακολουθήσει μια περίοδος περιπλανήσεων στο Ιάσιο Μολδαβίας, την περιοχή της Βιέννης και της Άλλης Γερμανίας, ενώ εικάζεται ότι πριν το 1808 βρέθηκε και στη Μόσχα.

Στις αρχές του 1808 διορίζεται στην Ελληνική Ακαδημία του Ιασίου ως καθηγητής φιλοσοφίας και μαθημάτων θετικής κατεύθυνσης (μαθηματικά, φυσική, χημεία και αστρονομία), ενώ παράλληλα ασκεί και τα καθήκοντα του διευθυντή [Βαλαής, 1991-92: 214]. Το έργο του στο ελληνικό γυμνάσιο τυγχάνει της εκτίμησης των τοπικών αρχών, που αναγνωρίζουν τις ανακαινιστικές πρωτοβουλίες του, χωρίς, ωστόσο, να παραμένει απρόσκοπτο. Το 1811, λοιπόν, η ρήξη του με τον έφορο της σχολής Σκαρλάτο Γκίκα  θα τον οδηγήσει να παραιτηθεί από τη θέση του και να καταφύγει στη Ρωσία. Εκεί, θα συναντηθεί με τον Υψηλάντη με σκοπό πιθανότητα την προώθηση σχεδίου για την κήρυξη επανάστασης.

Η δεύτερη θητεία του στην Ακαδημία του Ιασίου θα αρχίσει το Μάρτιο του 1816, οπότε υπογράφει νέα τριετή συμφωνία αντικαθιστώντας στη διεύθυνση της σχολής το Στέφανο Δούγκα. Με την επιστροφή του ο Γοβδελάς επιδιώκει να συνεχίσει το προηγούμενο μεταρρυθμιστικό του έργο και αντιστέκεται στην πίεση των βογιάρων του τόπου για χρήση της ρουμανικής έναντι της ελληνικής γλώσσας στη σχολή. Το 1819 ζητά  την έγκριση των εφόρων για την ευόδωση της ανακαινιστικής του προσπάθειας, καθώς και ικανοποιητική αμοιβή για τις υπηρεσίες του. Τελικά, επιτυγχάνει την ανανέωση του συμβολαίου του για άλλη μία δεκαετία [Βαλαής, 1991-92: 216].

Η διδακτική μέθοδος του Γοβδελά παρουσιάζει σαφή την επιρροή του γερμανικού εκπαιδευτικού συστήματος. Ο ίδιος εμπλουτίζει το περιεχόμενο των μαθημάτων του με τη χρήση βοηθητικών εγχειριδίων [Βαλαής, 1991-92: 217]. Οι παραδόσεις του αφορούν εκτός των μαθηματικών, της φυσικής και της χημείας και μαθήματα φιλοσοφίας, κοσμογονίας, θεολογίας και ψυχολογίας. Στο διάστημα αυτό συνεργάζεται με γνωστούς καθηγητές, όπως ο Γεώργιος Ασάνης, ο Καλλίας Σωτηρόπουλος και ο Georges Jean [Βαλαής, 1991-92: 217].Ωστόσο, η δράση του πρόκειται να διακοπεί το 1821 λόγω των απροσδόκητων εξελίξεων στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Μετά το κλείσιμο της σχολής και την καταστροφή των περιουσιακών του στοιχείων και των χειρογράφων του, καταθέτει όσα από τα ανέκδοτα έργα του μπόρεσε να περισώσει στο ναό του Αγίου Αθανασίου και διαφεύγει στην Πολωνία.

Τον επόμενο χρόνο βρίσκεται στη Βαρσοβία, ενώ το 1828 μαρτυρίες αναφέρουν την παραμονή του στο Μόναχο. Το 1830 αντιμετωπίζοντας οικονομικά προβλήματα επιστρέφει στο Ιάσιο και διεκδικεί αποζημίωση για την αποπομπή του από τη σχολή (το 1811), αλλά πεθαίνει τελικά πριν την οριστική διευθέτηση του ζητήματος [Βαλαής, 1991-92: 226].

Ο Δ. Γοβδελάς ανέπτυξε ευρεία συγγραφική δραστηριότητα που περιλάμβανε κυρίως επιστημονικά συγγράμματα, καθώς και επιγράμματα και ποιήματα [Βαλαής, 1991-92: 218]. Από το 1800 δημοσιεύει ανώνυμα ένα φυλλάδιο με τίτλο Ο εξοστρακισμός του ασεβούς Χριστοδούλου του Μονοφθάλμου εξ Ακαρνανίας για να ακολουθήσει μια σειρά από διδακτικά εγχειρίδια, στα οποία διασκευάζει ή ανθολογεί ξένα βοηθήματα. Έτσι, το 1806 εκδίδει τα Στοιχεία Άλγεβρας στην Άλλη της Μαγδεβουργίας, βιβλίο που είχε συγγράψει στα τέλη του 1803 αλλά δεν δημοσίευσε τότε για οικονομικούς λόγους [Βαλαής, 1991-92: 213]. Κατά τη διαμονή του στη Βιέννη (Μάρτιος 1816) τυπώνει μια σειρά έργων, όπως το διδακτικό μυθιστόρημα Τύχαι Τηλαμάχου σε δεύτερη επανέκδοση με δικές του ερμηνευτικές σημειώσεις (πρώτη έκδοση το 1801) και το Οικονομία πρακτική τε και Γενική, που βασίζεται σε εγχειρίδια αγροτικής οικονομίας [Βαλαής, 1991-92: 215]. Το 1822, πρόσφυγας στη Βαρσοβία, δημοσιεύει στα γαλλικά μια βιογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και την αφιερώνει στον τσάρο της Ρωσίας Αλέξανδρο Α΄. Παράλληλα με την προαναφερθείσα συγγραφική του δράση, ο Δ. Γοβδελάς υπήρξε συνεργάτης στο περιοδικό Ερμής ο Λόγιος και μέλος του στενού κύκλου του Άνθιμου Γαζή [Βαλαής, 1991-92: 215]. Στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητας και με κέντρο το Ιάσιο, συμμετείχε με τους επισκόπους Θεόκλητο και Τραπεζούντος Ανανία στην προσπάθεια για την πνευματική αναμόρφωση των Ελλήνων. 
 

Εργογραφία

• Ο εξοστρακισμός του ασεβούς Χριστοδούλου του Μονοφθάλμου εξ Ακαρνανίας, 1800
• Ηθοποιία δραματική επιθαλάμιος εγκωμίων τε και ευχών, Πέστη, 1800
• Τύχαι Τηλεμάχου, Βούδα, 1801
• Στοιχεία Άλγεβρας, Άλλη, 1806
• Δοκίμιον περί των γραμμάτων της των Γάλλων φωνής και της αυτών απαγγελίας, Βιέννη, 1816
• Οικονομία πρακτική τε και Γενική, 1816
• Περίληψις της φιλοσοφικής ιστορίας, Ιάσιο, 1817
• Στοιχεία Αριθμητικής, 1818
• Λεξικό Φυσικής

• Βαλαής Δ., (1991-2), ''Ο λόγιος Δημήτριος Γοβδελάς'', ΕΕΘΣΠΘ – Τμήμα Θεολογίας 2, σ. 205-226.
• [ΕΕΕ=] Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών 1983, τόμ. 3, σ.179.