Βιογραφίες

Αλεξανδρίδης Δημήτριος [1784, Τύρναβος – 1851(;), Βιέννη]

Λόγιος με ευρεία γλωσσομάθεια και πολιτισμικά ενδιαφέροντα, υπήρξε εκδότης της εφημερίδας Ελληνικός Τηλέγραφος, που επί εικοσιτέσσερα χρόνια στάθηκε το κύριο μέσο πληροφόρησης του απόδημου ελληνισμού. Ο ίδιος στήριξε την προσπάθεια των συγχρόνων του Ελλήνων διαφωτιστών με την ενεργό δημοσιογραφική και συγγραφική του δράση.

Ο Δημήτριος Αλεξανδρίδης γεννήθηκε στον Τύρναβο Θεσσαλίας το 1784,  όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια [Ενεπεκίδης, 1967: 297-298]. Όντας ορφανός από μικρή ηλικία παρακολούθησε τα πρώτα μαθήματα κοντά στον αδελφό του –όπως εικάζεται– ιεροδιάκονο Στέφανο. [Πρόκειται για το φιλόσοφο Στέφανο Δούγκα, με τον οποίο δεν είναι εξακριβωμένη η αδελφική σχέση. Εξίσου αβέβαιη θεωρείται και η σχέση του με τον Άνθιμο Γαζή, που κάποιες πηγές τον αναφέρουν ως θείο του. Γενικά λιγοστές είναι οι τεκμηριωμένες πληροφορίες για τη δημόσια και ιδιωτική ζωή του Αλεξανδρίδη έως το 1812.] Περίπου το 1806 θα μεταβεί στην Ιένα για να σπουδάσει ιατρική από κοινού με κάποια μαθήματα φυσικών επιστημών και κυρίως ορυκτολογία  στο τοπικό πανεπιστήμιο [Βλάχος, 1976: 7]. Το ενδιαφέρον του για τους δύο τελευταίους κλάδους τον ωθεί να γίνει αντεπιστέλλον μέλος των αντίστοιχων επιστημονικών εταιριών της πόλης [Βλάχος, 1976: 7].

Κατόπιν θα εγκατασταθεί στη Βιέννη όπου και θα εξασκήσει με επιτυχία το επάγγελμα του γιατρού. Εκεί θα εκδώσει τον Ελληνικό Καθρέπτη, ένα χρήσιμο βιογραφικό και βιβλιογραφικό έργο για το σύνολο των Ελλήνων στοχαστών έως την Άλωση. Τον ίδιο χρόνο δημοσιεύει σε τρεις τόμους την μετάφραση της Ιστορίας της Ελλάδος του Άγγλου Oliver Goldsmith. Θα ακολουθήσει μια σειρά βιβλίων και μελετών φιλολογικού και ευρύτερου πολιτισμικού περιεχομένου για τους λαούς της Ανατολής και ιδιαίτερα τους Άραβες. Η παραπάνω πνευματική παραγωγή θα προκύψει ως απόρροια του ιδιαίτερου ενδιαφέροντός του για την Ανατολή και την ευρεία του κατάρτιση σε ευρωπαϊκές και ασιατικές γλώσσες. Το 1807 κυκλοφορεί δύο γεωγραφικούς πίνακες, παράλληλα με τη μετάφραση του έργου του Αμπουλφέδα από τα αραβικά – για την τελευταία αντέδρασε επικριτικά ο Γάλλος αραβολόγος Silvestre de Sacy [Βλάχος, 1976: 8-13].

H σημαντικότερη, όμως, προσφορά του Δημητρίου Αλεξανδρίδη –αντιπροσωπευτική της ενεργού συμμετοχής του στα δρώμενα της ελληνικής κοινότητας στη Βιέννη- στάθηκε η έκδοση της εφημερίδας Ελληνικός Τηλέγραφος το 1812 [Βλάχος, 1976: 13]. Στα δημοσιεύματά της, που κυκλοφορούσαν δύο φορές την εβδομάδα, περιλαμβάνονταν θέματα πολιτικού, οικονομικού κι ευρύτερου επιστημονικού και φιλολογικού ενδιαφέροντος. Γρήγορα θα επικρατήσει ως η κύρια πηγή πληροφόρησης για τους Έλληνες του εξωτερικού και βασικό μέσο της πνευματικής τους αφύπνισης. Η δημοσιογραφική δράση του Αλεξανδρίδη θα προκαλέσει, ωστόσο, την παρέμβαση της αυστριακής λογοκρισίας κι αυτήν ακόμη την αντίδραση του Μέττερνιχ που δεχόταν συνεχή διαβήματα από την Υψηλή Πύλη [Βλάχος, 1976: 23-26]. Εντούτοις, παρά τις  πιέσεις που ασκήθηκαν εναντίον της, η εφημερίδα –χάρη στους ελιγμούς και τη διπλωματική ικανότητα του εκδότη της– συνέχισε να κυκλοφορεί έως και το 1836. Αποτέλεσε κατά συνέπεια το μακροβιότερο έντυπο μέσο ενημέρωσης του απόδημου ελληνισμού [Βλάχος, 1976: 33].

Από το 1817 και για δύο συνεχή έτη, η εφημερίδα αποκτά και φιλολογικό παράρτημα, τον Φιλολογικό Τηλέγραφο, στον οποίο περιλαμβάνονται -συν τοις άλλοις και- μελέτες ιστορικού, αρχαιολογικού και γεωγραφικού περιεχομένου [Βλάχος, 1976: 33]. Η ενασχόλησή του με την εφημερίδα δεν εμπόδισε, ωστόσο, τον Αλεξανδρίδη να δημοσιεύσει στα 1812 ένα ελληνοτουρκικό λεξικό και την αντίστοιχη τουρκική γραμματική, που αποτέλεσαν σημαντικά βοηθήματα για την εκμάθηση της γλώσσας αυτής [Βλάχος, 1976: 18-20].

Η πνευματική παραγωγή του Έλληνα λογίου συνοψίζεται –πέραν της δημοσιογραφικής του δραστηριότητας–  σε μεταφραστικό κυρίως έργο και διασκευές παρά σε πρωτότυπη συγγραφή [Βλάχος, 1976: 15]. Αναφορικά με τις γλωσσικές του αντιλήψεις, τείνει προς έναν γλωσσικό συντηρητισμό αν και φαίνεται να απορρίπτει αρχαϊστικές προσεγγίσεις. Γενικά, όμως, το σύνολο των ιδεών του πλησιάζει τις αντίστοιχες του κύκλου του Κοραή,  καθώς προβάλλει την πνευματική ανύψωση του υπόδουλου γένους ως απαραίτητη προϋπόθεση της εθνεγερσίας [Βλάχος, 1976: 15].
 

Εργογραφία


  • Ελληνικός Καθρέπτης, 1806
  • Γολδσμιθ Ιστορία της Ελλάδος από της πρώτης καταστάσεως των ελληνικών πραγμάτων άχρι της αλώσεως της Κων/λεως υπό των Οθωμανών, 1806
  • Δύο πίνακες γεωγραφικοί: Γεωγραφικός πίνακας Νασσίρ Εδδίνου Πέρσου και Γεωγραφικός πίνακας Ουλούγ-Μπέϊ Τατάρου, 1807
  • Αμπουλφέδα Ισμαήλ, Βασιλέως Απαμείας εκ των γεωγραφικών πινάκων περιγραφή Χορασμίας, Μαουραλνάχρης, ήτοι των πέρα του ποταμού Ώξου τόπων, Αραβίας, Αιγύπτου, Περσίδος έτι Δε και της Περσικής και Ερυθράς θαλάσσης, 1807
  • Γραμματική Γραικοτουρκική, 1812
  • Λεξικόν πρόχειρον της Γραικικής και Τουρκικής διαλέκτου, 1812
Ε. ΑΜΥΓΔΑΛΑΚΗ
Α. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ


 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία


    • Βλάχος Ν., (1976), ''Ο Θεσσαλός λόγιος Δημήτριος Αλεξανδρίδης (Τυρναβίτης) εκδότης του 'Ελληνικού Τηλεγράφου' (1812-1836)'', Αθήνα .
    • Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό,(1983), Εκδοτική Αθηνών, τόμος 1, σελ.134.
    • Ενεπεκίδης Π., (1967), Ρήγας - Υψηλάντης - Καποδίστριας, Αθήνα, σελ. 297-298.