Νικήτας Νηφάκης 

"Νικήτας Νηφάκης, έγεννήθη έν Μηλέα της Λακωνίας, καί συλληφθείς υπό τών μετά την έπανάστασιν τοϋ 1769 λυμαινομένων την Πελοπόννησον τουρκαλβανών ΰπέστη πολλάς κακώσεις, επί τέλους δ’ ελευθερωθείς ηλθεν εις Βουκουρέστιον καί μαθητεύσας έπ’ όλίγον εις την εκεί ακαδημίαν έπανήλθεν εις την πατρίδα του, δπου ΰπέστη τά χείρονα υπό τών συμπατριωτών του. "Εγραψε διά στίχων έν έτει 1798 Λακωνικήν χωρογραφίαν, έκδοθεϊσαν υπό Μαουρέρου έν τώ περί έλλη- νικών εθίμων, καί τώ 1853 μετά πολλών σημειώσεων έν ’Αθηναΐς υπό άνωνύμου."

πηγή: Σάθας, Κωνσταντίνος,Βιογραφίαι, 1868

---

Ο Νικήτας Νηφάκης γεννήθηκε στο χωριό Μηλιά της Έξω Μάνης, όπως ο ίδιος αναφέρει στην Αυτοβιογραφία του.

 

Νηφάκης ειν το γένος μου,
η χώρα μου Μηλέα.

 

Η ζωή του είναι, χωρίς υπερβολή, μυ­θιστορηματική. Σε νεαρή ηλικία, ενώ ήταν έξω από τα σύνορα της Μάνης, συνελήφθη αιχμάλωτος μαζί με άλ­λους δύο συνομήλικούς του από μία ομάδα Αλβανών που, μετά τα Ορλω- φικά, το 1770, ρήμαζε ανεξέλεγκτα όλη την Πελοπόννησο. Έπειτα από απερίγραπτες κακουχίες πωλήθηκε ως σκλάβος στον πασά του Ναυ­πλίου και αυτός με τη σειρά του τον έκανε δώρο στον σεληχτάραγα της Θεσσαλονίκης. Από εκεί ελευθε­ρώθηκε το 1774 και, με τη βοήθεια μοναχών του Αγίου Όρους, έφθασε στην Κωνσταντινούπολη και ακολού­θως εγκαταστάθηκε στη Μολδοβλα­χία υπό την προστασία ενός εκ των σπουδαιότερων εκπροσώπων των ελ­ληνικών γραμμάτων, του Νικηφόρου Θεοτόκη. Εκεί, έλαβε υψηλού επιπέ­δου μόρφωση, σπουδάζοντας αρχαία ελληνικά, αρχαία ελληνική ιστορία, ρητορική και ποιητική. Ταυτόχρονα, υπηρέτησε ως αξιωματικός στο στρα­τό του τότε Ηγεμόνα της Βλαχίας Αλεξάνδρου I. Υψηλάντη, παππού του μετέπειτα αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας, που τον αποτελούσαν κυ­ρίως Έλληνες. Είναι μάλιστα σίγου­ρο ότι έγινε μέλος της αυλής του και έμπιστος του Ηγεμόνα.

 

Το 1788 επανέρχεται στη Μάνη, πιθανότατα σε μυστική αποστολή που έχει σχέση με τα γνωστά σχέδια του Αλ. Υψηλάντη για τη σύσταση ελληνικού κράτους, που υπολόγιζε

να εκτείνεται από τη Μολδαβία έως τη Μάνη, με πρωτεύουσα τη Κων­σταντινούπολη. Η ιδέα αυτή, αν και φαντάζει σήμερα εξωπραγματική, ήταν απόλυτα εφικτή για την εποχή της, όπως φανερώνουν τα έγγραφα που είχε υποβάλει ο Υψηλάντης στην τσαρίνα Αικατερίνη της Ρωσίας και στον βασιλιά Ιωσήφ Β5 της Αυστρίας. Επιπλέον, τον ίδιο στόχο επιδιώκει και η διδασκαλία του Ρήγα Βελεστινλή, ο οποίος υπηρετούσε επίσης στην αυλή του Υψηλάντη την ίδια περίοδο με τον Νηφάκη.

Στη Μάνη έρχεται σε επαφή με τον περίφημο μπέη της, Τζανέτο Γρηγοράκη, στην υπηρεσία του οποί­ου εντάσσεται και παραμένει έως τη στιγμή που ο τελευταίος αποποιείται τον τίτλο του μπέη, γύρω στα 1796- 7. Κατά την περίοδο αυτή, συγκε­ντρώνει στοιχεία για την περιοχή και συνθέτει το στιχούργημα «Ιστορία της Μάνης όλης», το οποίο αποτελεί την πρώτη και μοναδική για την εποχή περιγραφή της διοικητικής, εκκλησι­αστικής και κοινωνικής κατάστασης της περιοχής.

Εκτός από την περιγραφή της περιοχής, παρουσιάζει και καυτη­ριάζει με αυστηρότητα την πρωτό­γονη συμπεριφορά των συμπατρι­ωτών του και τα βάρβαρα ήθη που επικρατούν στην πατρίδα του. Δεν σταματάει, όμως, μόνο στην περι­γραφή. Εμβαθύνει στην καρδιά του προβλήματος και κάνει τη διάγνω­ση ότι αιτία της κακοδαιμονίας εί­ναι η έλλειψη παιδείας.

 

Πλην ταύτα όλα γίνονται από την απειθίαν·

αυτή πάλιν προέρχεται

από την αμαθίαν· από αυτήν προέρχεται και η ασυμφωνία και η επικατάρατος η δεισιδαιμονία [..]

 

Ως διέξοδο, προτείνει πιεστικά τη σύσταση σχολείων και περιγράφει την ωφέλεια που θα προκύψει από τη μόρφωση των νέων, των ιερέων, των προυχόντων, αλλά και των απλών πο­λιτών.

 

Να ‘κάμνατε στον τόπο σας κανένα δυο σχολεία, αυτά να γένουν ημπορούν με δίχως δυσκολία.

Να μάθουν οι παπάδες σας και να ξεστραβωθούνε, για να διδάσκουν τον λαόν να τον καθοδηγούνε, να μάθουν τα κουμάντα σας να κυβερνούν τους άλλους και οι μικροί να πείθωνται στους πρώτους, τους μεγάλους, και τότε να εβλέπατε με πόσην ευκολία και κέρδος και ωφέλειαν σας δίδουν τα σχολεία.

Να τιμηθή ο τόπος σας, χώρες να ησυχάσουν, να ειρηνεύσουν τα χωριά και τα κακά να χάσουν, να ακουσθήτε και εσείς, παντού να τιμηθήτε· ειδέ και δεν θελήσετε, άμετε να χαθήτε!

 

Αγωνίζεται με όλες του τις δυνάμεις για να διορθώσει τα κακώς έχοντα, αλλά παρά τις ενδείξεις για ίδρυση σχολείου στο Μαραθονήσι (σημερινό Γύθειο) και κάποια διδασκαλία στις Κιτριές, μετά από δέκα περίπου χρό­νια εμφανίζεται βαθιά απογοητευμέ­νος. Στο ποίημά του «Αποχαιρετι­σμός της πατρίδας» γράφει:

 

Στενάζω και οδύρομαι, διότι δέκα χρόνους πολέμησα με ίδρωτας, με κόπους και με πόνους, και τίποτες δεν μπόρεσα καλόν να κατορθώσω, τα ήθη σου τα βάρβαρα να σου τα διορθώσω [..]

 

Πηγή: Γάλαρης Δημήτριος, Η διαχρονική αξία της διδασκαλίας του Νικήτα Νηφάκη, the book’s journal no 28, 2017

---

άλλες πηγές: (1), (2)