Δάσκαλος και συγγραφέας του 18^ου αιώνα, ο Ν.Βάρκοσης εργάστηκε ως σχολάρχης και οικοδιδάσκαλος στην Ήπειρο, την Κωνσταντινούπολη και το Ιάσιο και έγινε ευρύτερα γνωστός για την μετάφραση από τα λατινικά ενός εγχειριδίου λογικής του Βαϋμαϊστέρου.

Αδελφός του μοναχού και διδασκάλου Καλλίνικου Βάρκοση γεννήθηκε στα Ιωάννινα, όπου και έλαβε την εγκύκλιο μόρφωση στο ''Αρχιγυμνάσιο'' της πόλης. Με δασκάλους τους Βασιλόπουλο Μπαλάνο και Μεθόδιο Ανθρακίτη παρακολούθησε θεολογικά και φιλοσοφικά μαθήματα, ενώ φέρεται να διδάχθηκε και μαθηματικά [Υδρία,1980: 183]. Αφού ολοκλήρωσε την εγκύκλιο εκπαίδευση στο γυμνάσιο των Ιωαννίνων, μετέβη στη Γερμανίαγια φιλοσοφικές σπουδές· εκεί διδάχθηκε και νεότερη φιλοσοφία [Βρετός, 1854: 244].

Μετά την επιστροφή του κλήθηκε από τους προύχοντες της Σιάτιστας να αναλάβει τη διεύθυνση της τοπικής σχολής, όπου πρόκειται να διδάξει για τα επόμενα έξι χρόνια. Μεταξύ των μαθητών του συγκαταλέγεται και ο Γεώργιος Ζαβίρας. Θα συνεχίσει τη διδασκαλική του δράση στα Ιωάννινα κι έπειτα από ένα μόλις χρόνο παρουσίας στην ιδιαίτερη πατρίδα του θα αποχωρήσει για την Κοζάνη (πιθανότατα στα 1749). [ΕΕΕ, 1983: 190]

Εκεί, θα εργαστεί ως οικοδιδάσκαλος στο σπίτι του εύπορου προύχοντα της πόλης Ιωάννη Σακελαρίου. Παράλληλα διδάσκεται λατινικά και γαλλικά από τον Ρώσο Κωνσταντίνο Τσέπιν.Θα παραμείνει στην Κοζάνη στην υπηρεσία του Σακελάριου για έξι περίπου χρόνια [Σάθας, 1868: 506]. Άλλες πηγές, ωστόσο, τον φέρουν να έχει ήδη δεχθεί από το 1750 πρόταση των Κοζανιτών να αναλάβει τη διδασκαλία στην σχολή της πόλης, την οποία διευθύνει έως το 1754 [Αραβαντινός, 1960: 134-135]. Στη συνέχεια τον βρίσκουμε να διατελεί σχολάρχης για μικρό χρονικό διάστημα στο Καρπενήσι για να επιστρέψει εκ νέου λίγο αργότερα στην Κοζάνη ως οικοδιδάσκαλος. [ΕΕΕ, 1983: 190]

Στα 1758 μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη όπου εργάζεται ως δάσκαλος των γιων του Ιακωβάκη, ενώ παράλληλα μαθαίνει και ο ίδιος γαλλικά και ιταλικά. Το 1777 θα αναχωρήσει για το Ιάσιο ύστερα από πρόσκληση του Ηγεμόνα της Μολδαβίας Κωνσταντίνου Μουρούζη να εργαστεί κοντά του ως γραμματέας και οικοδιδάσκαλος [ΜΕΕ, 1926: 711]. Στα 1782 θα βρεθεί -κατά πάσα πιθανότητα κατά τη διάρκεια ταξιδιού του προς τα Ιωάννινα- και πάλι στην Κωνσταντινούπολη, όπου προσβάλλεται από χολέρα και πεθαίνει. [ΕΕΕ, 1983: 190]

Η συγγραφική παραγωγή του περιλαμβάνει τις μεταφράσεις στα ελληνικά των εγχειριδίων Λογικής και Μεταφυσικής του Γερμανού φιλοσόφου Φρειδερίκου Βαϋμαϊστέρου. Η Λογική εκδόθηκε στη Βιέννη το 1795 με δαπάνες του Γεωργίου Μανούση από τη Σιάτιστα [Σάθας, 1868: 506-507]. Σύμφωνα με μαρτυρία του μαθητή του Γ. Ζαβίρα, ο Βάρκοσης έγραψε και ένα Ηρωελεγείον προς τον πατριάρχη Ιωαννίκιον τον εκ Χαλκηδόνος. Ενδέχεται να συνέγραψε κι άλλα έργα που, όμως, δεν έχουν διασωθεί. [Υδρία, 1980: 13 και ΜΕΕ, 1926: 711]
 

Εργογραφία

• Λογική Βαϋμαϊστέρου, Βιέννη, 1795
• Μεταφυσική Βαϋμαϊστέρου

• Αραβαντινός Π. (1960), Βιογραφική συλλογή λογίων της Τουρκοκρατίας,επιμέλεια Κ.Θ.Δημαράς, Ιωάννινα.
• Βρετός (1854), Νεοελληνική Φιλολογία.
• [ΕΕΕ =] Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, (1983), τόμος 2.
• [ΜΕΕ =] Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, (1926), εκδ. Φοίνιξ, τόμος 6.
• Σάθας Κ., (1868), Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα.
• Υδρία, Μεγάλη Γενική Εγκυκλοπαίδεια, (1980), τόμος 13.